درخت انجیر که نام لاتین آن فیکوس (Ficus) میباشد از خانواده (Moracee) موراسه است و دارای ۶۰۰ گونه میباشد که اغلب انواع آن وحشی یا زینتی هستند مانند درخت معروف به درخت کاتوچو ( فیکوس الاستیکا ) که هم زینتی است و هم صنعتی .
فیکوس بنگالنسیس و فیکوس رلیگیوزا انواع زینتی این گیاه میباشند که در تزئینات و به عنوان گیاه آپارتمانی مصرف زیاد دارند . انواعی که در باغبانی از نظر مصرف میوه آن مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از : فیکوس کاریکا ، فیکوس پالماتا و فیکوس پودوکاریکا .
فیکوس کاریکا همان انجیر معمولی است که به عنوان میوه مورد استفاده قرار میگیرد . ولی فیکوس پالماتا و فیکوس پودوکاریکا بیشتر برای تلقیح انواع انجیر خوراکی کاشته میشوند . وطن اصلی درخت انجیر در اروپا – آسیا در نواحی مدیترانه و در ایران روستای سمنگان یا سمغان میباشد و به همین جهت آن را جزء میوههای مناطق نیمه گرم طبقهبندی میکنند .
درخت انجیر بویژه نوع خودرو یا کوهستانی آن که به انجیر کوهی معروف است بسیار قدیمی است . یکی از رویشگاههای انجیر خودرو یا کوهی قهستان و جنوب خراسان و منطقه زیبد است . آثار این درخت در آخر عهد دوم (کرتاسه) دیده شده و در عهد چهارم در اطراف دریای مدیترانه مورد کشت قرار گرفته است . در مصر از ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح کاشت درخت انجیر مرسوم بودهاست .
در حال حاضر بزرگترین انجیرستان دیم جهان در استان فارس و در شهرستان استهبان قرار دارد .
یهودیان قدیم نیز درخت انجیر را میشناختهاند و از یک نوع انجیر که فیکوس سیکوروس میباشد در تورات یاد شدهاست . یونانیان قدیم نوع اصلاح شده این درخت را تحت نام انجیر آتیک (Attic) میشناختهاند و رومیها این درخت را با معتقدات مذهبی خود مخلوط کرده آن را نشانه سعادت و پیشرفت و ترقی روزافزون میدانستهاند .
در قرآن نیز ، به این میوه سوگند یاد شده و سورهای به نام این میوه نامگذاری شده است . برگ درخت انجیر پنجهای و دارای ۳ تا ۵ لوب میباشد . قسمتی که به اسم میوه انجیر معروف است و مورد تغذیه انسان قرار میگیرد در حقیقت میوه نیست بلکه زائده مجوفی است که گلهای انجیر به تعدادی زیاد در داخل آن قرار گرفتهاند و مواد قندی در این زایده یا رسپتاکل جمع میشود .
گلهای نر و گلهای ماده درخت انجیر از یکدیگر جدا ولی روی یک پایه یعنی در داخل رسپتاکل واقع شدهاند و به عبارت دیگر درخت انجیر گیاهی است یک پایه . اگر میوه انجیر را باز کنیم و به شکل یک سطح درآوریم گلهای نر که حامل دانه گرده هستند و در کنار و به طرف خارج صفحه واقع شده و گلهای ماده که حامل تخمدان و در صورت تلقیح شدن حامل بذر خواهند بود در وسط صفحه قرار دارند . تلقیح گلهای ماده انجیر بوسیله حشرات مختلف که مهمترین آنها حشرهای بسیار کوچک از خانواده کالسیدیده میباشد انجام میگیرد .
به همان اندازه که درخت انجیر به گرمای زیاد مقاوم است نسبت به سرما مخصوصا در دوره جوانی حساس است و سرما یک عامل محدود کننده در کاشت این درخت میباشد . اثر گرما و رطوبت در میوه انجیر نسبت به نوع مصرف میوه متفاوت است .
انجیرهایی که برای کنسرو و یا در شیرینیپزی مصرف میشود در هوای مرطوب محصول مرغوبتری میدهد تا در هوای گرم و خشک و برعکس میوه درختان انجیری که در هوای خشک و نسبتاً گرم کاشته شدهاند برای تهیه انجیر خشک مرغوبتر است . باران در موقع تلقیح بسیار مضر است و مقدار محصول را به مقدار قابل توجهی کم میکند .
در نواحی مرطوب میوه درشت میشود و دم آن طویل میگردد ولی مقدار شیرینی میوه کم میشود در هوای خشک و گرم دم میوه کوتاه شده گاهی به کلی از بین میرود اما اندازه میوه کوچک و مقدار شیرینی آن زیاد است . مانند سایر گیاهان هرس این درختان برای سلامتی آنها لازم است . این سبب بزرگتر شدن میوه میشود.
درخت انجیر را در فصل پاییز بعد از اولین سرمازدگی هرس می کنند . درخت انجیر را در انواع مختلف خاک از شنی سبک تا رسی سخت میتوان کاشت. در اراضی شنی سبک خطر حمله نماتود بسیار زیاد است . بهترین خاک برای کاشت این درخت اراضی لیمونی است . در این نوع اراضی میوه دادن درخت به علت رشد زیاد شاخ و برگ دو یا سه سال به تاخیر میافتد .
درخت انجیر را با انواع مختلف وروش تکثیر نباتات چه جنسی و چه غیر جنسی میتوان زیاد کرد . در ازدیاد بوسیله بذر هیچگاه درخت جدید شبیه به پایه مادری نخواهد بود و به همین جهت نیز جز برای تحقیقات علمی و پیدا کردن انواع جدید از این طرز ازدیاد استفاده نمیکنند .
برای ازدیاد درخت انجیر از نظر ایجاد باغ به منظور بهرهبرداری فقط از طرق مختلف غیر جنسی استفاده میشود . طرق مختلف غیر جنسی که بیشتر در تکثیر درخت انجیر بکار میروند عبارتند از : قلمه ، پاجوش ، خواباندن شاخه و پیوند . بین این طرق ، ازدیاد بوسیله قلمه بیش از سایر روشها مورد استفاده قرار میگیرد . در ازدیاد درخت انجیر بوسیله قلمه باید از درخت سالم و قوی و شاخه رسیده انتخاب و تهیه شود .
آفات و بیماریهای درخت انجیر عبارتند از : از انواع آفات درخت انجیر : سیمتیس نمورانا ، هسپروفانس گریزئوس ، سفیدک انجیر، موزائیک انجیر، شکاف خوردن میوه انجیر و بیماری ترشیدگی میوه انجیر.
خواص دارویی انجیر : بر اساس تحقیقات انجام شده ، برگهای درخت انجیر بدلیل داشتن خصوصیات مدر بودن ، تسکین دهندگی و دافع کرم روده مورد استفاده قرار گرفته و دم کرده برگ درخت انجیر مسکن بوده و برای معالجه سرفه تجویز شدهاست . میوه انجیر برای نرم کردن سینه و روده و دارای خاصیت ویژهای میباشد . انجیر تازه منبع غنی بتاکاروتن و ویتامین ث است که در جلوگیری از ابتلا به سرطان کاربرد دارند .
جوشانده انجیر در التهاب دستگاه تنفسی و غرغره کردن آن برای گلو درد و سرماخوردگی مفید بوده و عفونتهای لثه را نیز درمان میکند . خوردن انجیر تازه و خشک سبب لینت مزاج شده و یبوست مزمن را درمان میکند و در طب جدید شربتی از آن برای رفع بیماریهای یبوست کودکان تهیه شدهاست . شیره انجیر داروی خوبی برای افسردگی می باشد و از بین برنده زگیل می باشد.
منبع : با تشکر از www.negahmedia.ir
