چهار راهکار پدر علم هیدرولوژی برای نجات بختگان

درحالیکه دریاچه بختگان در استان فارس کاملا خشک شده، پدر علم هیدرولوژی آب های زیرزمینی در ایران چهار راهکار را برای احیاء دریاچه پیشنهاد می دهد که با اجرای آن می توان به نجات بختگان امیدوار شد.

پارک ملی و پناهگاه حیات وحش بختگان در ۷۰ کیلومتری غرب نی ریز فارس قرار گرفته است. دریاچه های طشک و بختگان یکی از بزرگترین و پرآب ترین دریاچه های کشور محسوب می شوند که در سالهای پرباران گسترش یافته و به هم می پیوندند.

بختگان اولین بار در سال ۱۳۴۷ به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد و سپس در سال ۵۴ به عنوان پناهگاه حیات وحش و در سال ۱۳۷۴ بخشی از آن شامل مجموعه دریاچه های بختگان، طشک و تالابهای موجود در ورودی زهکشها به انضمام ارتفاعات شمال دریاچه بختگان به عنوان پارک ملی تعیین شد.

اما بختگان سال هاست که با بی آبی مواجه شده، بی آبی که خشکسالی و برداشت بی رویه آب بر تالاب تحمیل کردن تا دیگر دریاچه بختگان بخت احیا نداشته باشد.

اما در این راستا دانشمندان و محققان هنوز روزنه های امیدی برای احیاء تالاب می بینند ازجمله پدر هیدرولوژی آب های زیرزمینی در ایران که چهار راهکار را برای احیاء تالاب پیشنهاد کرده است.

پدر هیدرولوژی آب های زیرزمینی در ایران در خصوص وضعیت دریاچه بختگان گفت: در حال حاضر بارندگی بر روی دریاچه بختگان و طشک در طول سال حدود ۲۵۰ میلی متر است اما این دریاچه سالیانه به طور متوسط یک میلیارد و ۲۰۰ متر مکعب آب تبخیر می کند.

پروفسور عزت الله رئیسی با بیان اینکه این میزان آب تبخیر شده سالیانه مورد استفاده مراتع، انجیرستانهای استهبان و… قرار می گرفت، ادامه داد: این میزان آب بدون اینکه نیاز به پمپاژ داشته باشد برای انجیرستانها، مزارع و مراتع اطراف دریاچه استفاده می شد.

وی گفت: به دلیل مهاجرت میلیون ها پرنده در زمان پر آب بودن دریاچه، کود مورد نظر زمینهای کشاورزی تامین می شد.

در ۵۰ سال گذشته اضافه برداشت در اطراف بختگان از حجم هیدرولیکی بوده به همین دلیل در سالهای خشکسالی با بحران آب روبه رو هستیم.
پدر هیدرولوژی آب های زیرزمینی در ایران، علت خشکسالی دریاچه بختگان را خشکسالی و برداشت آب بیش از آب تجدید پذیر(بارندگی) عنوان کرد و گفت: علت اینکه در سالهای خشکسالی دریاچه با کمبود آب روبه روست بهره برداری از حجم ذخیره هیدرولیکی در سالهای ترسالی است.

وی اظهار داشت: حجم ذخیره هیدرولیکی در تمام طول تاریخ فقط یک بار تشکیل می شود و در صورتیکه از آن استفاده شود دیگر توسط بارندگی جبران نمی شود از این رو باید گفت در ۵۰ سال گذشته اضافه برداشت در اطراف بختگان از حجم هیدرولیکی بوده به همین دلیل در سالهای خشکسالی با بحران آب روبه رو هستیم.

دبیر قطب زمین شناسی زیست محیطی ایران تنها راه نجات دریاچه را کاهش مصرف آب در حوزه آبگیر دریاچه عنوان کرد و ادامه داد: میزان برداشت مجاز و غیرمجاز توسط چاه های پمپاژ در حوزه آبگیر دو دریاچه بختگان و طشک سه میلیارد متر مکعب است که اگر چاه های غیر مجاز مسدود شود و میزان برداشت از چاه ها ۲۰درصد کاهش یاید به طور متوسط می توان  ۷۰۰ میلیون مترمکعب آب وارد دریاچه کرد.

رئیسی با اشاره به اینکه کاهش ۲۰ درصد برداشت آب معادل کاهش تولید محصول نیست، بیان کرد: در این راستا کشاورز تلاش می کند روشهای دیگری را به کار گرفته تا تولید محصول خود را افزایش دهد.

وی با تاکید بر اینکه با نصب کنتور هوشمند بر روی چاه ها می توان برداشت را کاهش داد، گفت: با این روش علاوه بر کاهش برداشت، میزان مصرف نیز کنترل شده که از این رو ضروری است کنتورها در اختیار کشاورزان قرار گرفته و هرچه سریعتر قانون حفاظت از کنتور تصویب شود.

پدر هیدرولوژی آب های زیرزمینی در ایران افزود: سد ملاصدرا با آب قابل تنظیم ۳۲۰ میلیون متر مکعب طراحی شده که هدف اصلی سد، تامین برق بوده از این رو باید اجازه هرگونه محصول آب بر با استفاده از سد ملاصدرا داده نشود و در سالهای خشکسالی درصد کشت به طور قابل ملاحظه ای کاهش یابد.

سد سیوند با هدف جلوگیری از سیلابها طراحی شده بنابراین فقط بخش محدودی از آن برای شرب و صنعت اختصاص داده شود و برای مصرف کشاورزی استفاده نشود.
وی ادامه داد: سد سیوند با هدف جلوگیری از سیلابها طراحی شده بنابراین فقط بخش محدودی از آن برای شرب و صنعت اختصاص داده شود و برای مصرف کشاورزی استفاده نشود.

رئیسی در خصوص چهارمین راهکار احیای تالاب بختگان افزود: در سالهای خشکسالی درصد زیرکشت منابع آب سطحی (چشمه، رودخانه و سد) با توجه به شدت حشکسالی کاهش می یابد، کاهش سطح زیرکشت یا کاهش حقابه آبهای سطحی و زیرزمینی در سالهای خشکسالی روشی کاملا علمی است و در کشورهای پیشرفته کاملا مورد استفاده قرار می گیرد در ایران نیز باید از این روش استفاده شود و مردم را برای استفاده از این روش آماده کرد.

پدر هیدرولوژی آب های زیرزمینی ایران گفت: تجربه نشان داده چنانچه کاهش مصرف آب کشاورزی برای تمامی کشاورزان به صورت عادلانه انجام شود و مسئولان برای آن مصمم باشند این امر محقق می شود.

وی بیان کرد: به طور مثال در سال گذشته یک هزار و ۵۰۰ چاه غیرمجاز در استان مسدود شد که علت موفقیت هم به پیگیری دستگاه های ذی ربط مرتبط می شود.

پدر هیدرولوژی آب های زیرزمینی از اعلام آمادگی دانشگاه شیراز برای احیای دریاچه ها خبرداد و افزود: دانشگاه شیراز آمادگی کامل برای همکاری با سایر دستگاه ها به منظور احیای دریاچه های استان به ویژه بختگان را دارد.

به نظر می رسد توجه به راهکارهایی که محققان، پزوهشگران و اساتید دانشگاه مطرح می کنند می توان امید به احیاء دریاچه بختگان را بیش از پیش افزایش دهد.

این روزها بختگان را پهنه ای بی آب تشکیل داده که هر روز نیز امید احیاء آن کاهش می یابد و شاید تنها راه نجات تالاب توجه و اجرای طرح های نجات باشد که از سوی دانشگاهیان مطرح می شود.

منبع : http://www.mehrnews.com